Lyall’ın seyahatnamesi, ilk kez 1825’te İngiltere’de Travels in Russia, the Krimea, the Caucasus and Georgiaadıyla yayımlandı. Albaraka Yayınları tarafından dilimize Rusya’ya Yolculuk: Kırım, Kafkasya ve Gürcistan başlığıyla sunulan bu eser, hem bir gezi anlatısı hem de tarihsel bir belge niteliği taşıyor. Gürcistan’ın toplumsal yapısından Kafkasya’daki Rus savunma hatlarına, kabile ilişkilerinden İngiliz-Rus rekabetindeki Hindistan meselesine kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsayan Lyall, okuru 19. yüzyıl Avrupası’nın Doğu tahayyülünü keşfetmeye davet ediyor.
Eserin dikkat çeken yönlerinden biri, dönemin önde gelen siyasi ve askerî figürlerine dair sunduğu ayrıntılı portrelerdir. General Yermolov, Platov, Rostopçin ve Prens Kutuzov gibi isimler, Lyall’ın gözlemlerinde neredeyse biyografik bir canlılıkla yer alır. Bu yaklaşım, seyahatnameyi yalnızca bir yol günlüğü olmaktan çıkarıp tarihçiler, araştırmacılar ve ilgili okuyucular için güvenilir bir kaynak hâline getiriyor. Ayrıca Napolyon Savaşları’na uzanan Moskova yangınına dair aktardıkları, dönemin dramatik atmosferini yakından hissettiriyor.
Eserde öne çıkan bir diğer unsur ise etno-coğrafi gözlemlerdir. Kafkasya’daki farklı kabileler arasındaki ilişkiler, Gürcü toplumunun gündelik hayatına dair ayrıntılar ve yerel geleneklere yönelik betimlemeler, Avrupalı bir seyyahın gözlemleri olmakla kalmayıp aynı zamanda kültürel temasın ilk elden belgelerini sunar. Bu sayede eser, coğrafya ve tarih meraklıları kadar antropoloji ve kültürel çalışmalarla ilgilenen okurlar için de değerli bir kaynak hâline gelir.
Çevirmen Füsun Doruker, bu yoğun ve kimi yerde karmaşık anlatıyı günümüz Türkçesine titizlikle kazandırıyor. Lyall’ın 19. yüzyıla özgü uzun ve girift cümleleri, Doruker’in akıcı diliyle modern okurun rahatlıkla takip edebileceği bir üsluba kavuşuyor. Dipnotlarla sağlanan açıklamalar, metnin tarihî bağlamını daha iyi kavramayı mümkün kılıyor. Bu özenli aktarım, eserin hem akademik çevrelere hem de genel okura hitap etmesini sağlıyor.
Rusya’ya Yolculuk, Kafkasya’nın sisli geçitlerinden Gürcü sofralarına, Moskova’nın yanık sokaklarından Rus ordularının geçit törenlerine kadar geniş bir manzara sunuyor. Sadece bir yolculuk anlatısı değil aynı zamanda Avrupa’nın Doğu’ya bakışının güçlü bir yansıması. Tarih, kültür, siyaset ve seyahat türlerinin okuyucuları için eşsiz bir başvuru kitabı niteliğinde.