Matthew B. Ingalls’ın Şârihin Görünmezliği adlı eseri, özellikle yirminci yüzyılda İslâm tarihi alanında sıkça dile getirilen bir iddiaya yani İslâm düşüncesinin on üçüncü yüzyıldan sonra gerilediği ve bu gerilemenin şerh ve hâşiye yazma geleneğiyle bağlantılı olduğu tezine karşıt bir perspektif sunuyor. Ingalls, bu yaygın fakat tartışmalı görüşü ele alarak İslâm ilim geleneğinin bu yönünü derinlemesine incelemeyi amaçlıyor.
Kitapta odak noktası, on beşinci ve on altıncı asrın mütebahhir âlimlerinden Zekeriyyâ el-Ensârî’dir (ö. 926/1520). Ingalls, Ensârî’nin tasavvuf ve fıkıh alanındaki şerhlerini detaylı şekilde analiz ederek şerh ve hâşiye türü eserlerin mantığını, yazılış gerekçelerini, eğitim ve öğretim üzerindeki etkilerini, ilim geleneğine katkılarını ve sergiledikleri özgünlükleri gözler önüne seriyor. Yazar, İslâm düşüncesinde “gerileme anlatısı”nın günümüzde bile etkili olduğunu ancak bu geleneğin ürünlerinin hak ettiği biçimde değerlendirilmesinin hâlâ eksik olduğunu vurguluyor.
Eserde, şerh ve hâşiyelerin tarihsel kökenleri ve işlevleri ayrıntılı bir biçimde açıklanıyor. Şerh, bir eserin bütününe dair kapsamlı açıklamalar sunarken hâşiye genellikle ana metnin belirli bölümlerini detaylandırıyor bazen ise ana metinden daha uzun olabiliyor. Bu yazım türlerinin ortaya çıkış gerekçeleri arasında önceki âlimlerin metinlerini açıklamak ve düzeltmek yer alıyor. İbn Haldûn’un belirttiği gibi şerh ve hâşiye yazmak sadece metni açıklamak değil aynı zamanda onu daha anlaşılır, tutarlı ve etkili hâle getirmek amacı taşıyor.
Kitapta ayrıca şerh ve hâşiyelerin İslâm toplumlarındaki eğitim hayatıyla olan sıkı ilişkisi vurgulanıyor. Nizâmiye medreseleri gibi klasik eğitim kurumlarında, ders kitaplarının üzerine yazılan şerh ve hâşiyeler, hem öğrenim sürecini zenginleştirmiş hem de öğrencilerin metinleri daha iyi anlamalarını sağlamıştır. Ana metinlerin manzum veya mensur oluşu, şerh ve hâşiyelerin biçimini belirlemiş ve bu tür eserlerde derinlemesine bir analiz ve eleştirel yaklaşım geliştirilmiştir.
Ingalls, şerh ve hâşiyelerin yanlış anlaşılmasına ve eleştirilmesine de dikkat çekiyor. Modern eleştirmenler ve bazı çağdaş düşünürler, bu eserleri orijinallikten yoksun ve durağanlık göstergesi olarak değerlendirmiştir. Oysa şerh ve hâşiyeler, İslâm ilim geleneğinin sürekliliğini ve gelişimini sağlamakta metinleri zenginleştirmekte ve nesiller boyunca aktarılmasını güvence altına almaktadır. Bu bakış açısı, klasik metinlerin incelenmesinde hermenötik yaklaşımın önemini de ortaya koymaktadır.
Şârihin Görünmezliği, hem şerh ve hâşiye türlerinin işlevlerini hem de İslâm düşüncesinin tarihsel süreçteki dinamiklerini anlamak isteyen okuyucular için kapsamlı bir kaynak sunuyor. Ingalls’ın titiz analizi, geleneksel eleştirileri sorgularken, İslâm ilim mirasının hak ettiği değeri görmesine olanak tanıyor. Eser, klasik İslâm metinlerini, eğitimini ve düşünce geleneğini anlamak isteyen akademisyenler için vazgeçilmez bir başvuru niteliği taşıyor.
Internet Explorer tarayıcısının 9.0 ve daha eski sürümlerini desteklememekteyiz. Web sitemizi doğru görüntüleyebilmek için tarayıcınızı güncelleyebilirsiniz, güncelleyemiyorsanız başka bir tarayıcıyı ücretsiz yükleyebilirsiniz.